هیچ‌کسی حق اعتراض را ندارد

 هیچ‌کسی حق اعتراض را ندارد

آموزش، محدودیت های اجتماعی و عدالت در افغانستان تحت کنترول طالبان

مصطفی کمال

فعال مدنی و مدافع حقوق بشر  

در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰، ایالات متحده و طالبان توافق نامه ای را امضا کردند که بر اساس آن خروج تدریجی نیروهای ایالات متحده از افغانستان در ازای تعهدات طالبان مبنی بر عدم اجازه حملات به ایالات متحده یا متحدانش از خاک افغانستان را مشخص می کند. انتظار می رود که خروج نیروها به موازات مذاکرات بین نمایندگان دولت افغانستان و دیگر گروه های سیاسی افغانستان و رهبران طالبان با هدف دستیابی به یک راه حل سیاسی پس از دهه ها درگیری مسلحانه صورت گیرد.

با پیشروی مذاکرات، آنها باید به نگرانی های مربوط به حمایت از حقوق اساسی بشر، از جمله حقوق زنان و دختران رسیدگی کنند. تحصیلات، آزادی بیان و رسانه، ضمانت‌های بازپرسی، و همچنین پایان دادن به حملات به غیرنظامیان و پاسخگویی در مورد نقض جدی حقوق بشر و جنایات جنگی

.

برای تحقق این امر، نمایندگان حقوق بشر و سایر سازمان‌های جامعه مدنی، از جمله گروه‌های زنان و نمایندگان قربانیان، باید در طیف وسیعی از بحث‌های پیرامون گفتگوهای بین‌الافغانی، از جمله در برنامه‌های اجرایی پس از هرگونه توافق شرکت کنند. اگرچه قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان و قوانین وضع شده در سال‌های ۲۰۰۲ شامل بسیاری از حمایت‌های حقوق بشری می‌شود، اما تطبیق آن از جمله در مناطق تحت کنترول دولت ضعیف بوده است. 

زمانی که طالبان در دهه ۱۹۹۰ در افغانستان قدرت داشتند، سابقه طالبان با نقض سیستماتیک حقوق زنان و دختران مشخص شد. مجازات های بدنی بی رحمانه، از جمله اعدام و سرکوب شدید آزادی مذهب، بیان و آموزش. از زمان شکست نظامی دولت قبلی طالبان به رهبری ایالات متحده در اواخر سال ۲۰۰۱، شورشیان طالبان مشروعیت دولت افغانستان یا قانون اساسی سال ۲۰۰۴ را به رسمیت نشناخته اند.

از اواسط سال ۲۰۲۰، نیروهای طالبان در بسیاری از ولایات و ولسوالی های افغانستان کنترول یا نفوذ قابل توجهی داشتند. در این مناطق، ساکنان از مجموعه‌ای موازی از قوانین دولتی و مقررات تحمیلی طالبان پیروی می کنند. برخی از سازمان های غیردولتی (NGO) که توسط کمک کنندگان بین المللی تمویل می شوند و با دولت افغانستان همکاری می کنند، خدمات اجتماعی از جمله مراقبت های آموزشی و صحی را در مناطق تحت کنترول طالبان ارائه می کنند. رهبران طالبان تا حدودی بر این خدمات نظارت کرده و مقرراتی را در مورد فعالیت آنها وضع کرده اند. مقامات طالبان مستقیماً با سازمان های غیردولتی و مقامات محلی دولت افغانستان از طریق میانجی گری بزرگان در جوامع و شوراهای محلی در ارتباط هستند. 

از زمانی که مذاکرات آمریکا و طالبان در اوایل سال ۲۰۱۹ آغاز شد، فعالان حقوق زنان و سایر افغان‌ها در مناطق تحت کنترول دولت نگرانی‌هایی را در مورد محدودیت‌های طالبان در مناطق تحت کنترول خود و تأثیری که توافق با طالبان بر این حقوق خواهد داشت، مطرح کرده‌اند. ما همچنین موارد سوء استفاده دادگاه‌ها و زندان‌های طالبان، از جمله بازداشت خودسرانه طولانی‌مدت و مجازات‌های مختصر، از جمله اعدام، را روزمره شاهد هستیم. ما در اینجا نقض گسترده و فراوان طالبان در مورد روش‌ها و ابزارهای جنگ، از جمله حملات عمدی بر غیرنظامیان را از طریق رسانه های خبری و مجازی میبینیم.

 

نظر به ماده ۳ کنوانسیون‌های ژنو ۱۹۴۹ و حقوق بشردوستانه بین‌المللی عرفی، طالبان و گروه های مسلح غیر دولتی ملزم هستند مناطقی را که اشغال کرده اند به تضمین های اساسی احترام بگذارند، از جمله عدم تبعیض بر اساس جنسیت، آزادی مذهب، احترام به زندگی خانوادگی، رفتار انسانی با زندانیان، ممنوعیت شکنجه و لت و کوب؛ مجازات گروهی و حق محاکمه عادلانه افرادی که برخی از این ضمانت ها را نقض می کنند، مانند ارتکاب شکنجه، مسئول جنایات جنگی هستند. در مناطقی که طالبان به طور مؤثر کنترول می کنند، طالبان باید حقوق اساسی انسانی افراد از جمله حقوق آموزش، آزادی بیان و اجتماعات را محترم بشمارند و از آنها محافظت کنند.

 

گام نخست به سوی صلح نسبی در افغانستان؛ توافق صلح آمریکا و طالبان

  مصطفی کمال

فعال مدنی و مدافع حقوق بشر

آمریکا و طالبان در نهایت در ۲۰ فبروری ۲۰۲۰ توافقنامه‌ای را برای صلح دائمی در افغانستان امضا کردند. از دیدگاه آمریکا این توافق گام مهمی برای توقف درگیری های جاری در این کشور است که در سپتامبر ۲۰۰۱ آغاز شد. به رئیس جمهور آمریکا این یک چراغ امید برای صلح دائمی است که مردم افغانستان نزدیک به ۲۰ سال منتظر آن بودند.

طالبان نیز این توافقنامه صلح را به عنوان یک پیروزی در پایان جنگ طولانی جشن گرفته اند. با این حال، مردم افغانستان که از بازیگران اصلی این توافقنامه هستند در داخل کشور نادیده گرفته شده‌اند، همه‌ی مردم در مورد این روند صلح بسیار محتاط هستند. در این زمینه، توافق قطعاً یک لحظه تاریخی برای کشور و مردم است. با این حال، تصمیم گیری درباره موفقیت تلاش ها برای حفظ صلح واقعی خیلی زود است.

رئیس جمهور ترامپ گفته است که «کشورها باید از خودشان مراقبت کنند، ما ۲۰ سال است که در افغانستان بوده ایم و از کشور محافظت می کنیم، اما ما نمی توانیم برای آینده در آنجا باشیم. در نهایت، آنها باید از خود محافظت کنند.» این اظهار نظر بدان معناست که هزینه های اقتصادی و منابع انسانی کمپاین افغانستان برای دولت و مردم آمریکا بسیار سنگین شده است. علاوه بر این واضح است که تمام تلاش های کشور از سال ۲۰۰۱ تاکنون نتوانسته است قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی طالبان را کاهش دهد. بنابراین آمریکا موظف است که طالبان را به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در کشور بپذیرد. در متن توافقنامه، آمریکا تاکید می کند که این توافق به معنای به رسمیت شناختن طالبان توسط ایالات متحده به عنوان یک کشور نیست. در عین حال، این توافق نشان می دهد که طالبان یک بازیگر بین المللی مشروع است که می تواند با دیگر بازیگران بین المللی توافق کند.

 

یکی دیگر از دلایلی که آمریکا را به انجام این توافق تشویق می کند، افزایش تهدید داعش در منطقه است. داعش در عراق و سوریه قدرت خود را از دست داده است اما با حملات خونین در منطقه حضور دوباره آن احساس شد. از دیدگاه آمریکا، طالبان یک مخالف موثر در برابر داعش است. ترامپ قبلاً این ایده را توضیح داده بود: "نیروهای آمریکایی هزاران ستیزه جو را در افغانستان می کشتند و اکنون زمان آن رسیده است که شخص دیگری این کار را انجام دهد و آن طالبان خواهد بود." ظرفیت و قصد طالبان برای رویارویی با تهدید داعش موضوعی بسیار بحث برانگیز است. علاوه بر این، ظرفیت فرماندهی و کنترول شورای کویته موسوم به شورای رهبری طالبان بر شبه نظامیان مشخص نیست. بنابراین، طالبان به عنوان یک بیمه نامه در برابر داعش یک جایگزین خطرناک و مخاطره آمیز است.

باز هم مشکل واقعی این است که چگونه طالبان در این جنگ ۲۰ ساله تغییر کرده است. علیرغم همه‌ی مشکلات افغانستان مانند فساد، قوم پرستی، دموکراسی حساس، جنگ قدرت و فقر ۲۰ سال گذشته دستاوردهایی در سراسر کشور به ویژه برای زنان به ارمغان آورده است. زنان افغانستان دقیقاً نگران این روند سریع هستند. در سال ۱۹۹۶، طالبان زنان را از کار و تحصیل منع کرد. علاوه بر این، ابتکارات بین‌المللی برای توسعه حقوق دموکراتیک به مهار نخبگان قدرت کمک کرده است. ادغام طالبان در این وضعیت جدید سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور کار آسانی نخواهد بود.

افزون بر این، تفسیر افراطی آنها از اسلام به مردم اجازه نمی دهد از آزادی های اجتماعی و فرهنگی مانند رسانه های اجتماعی و موسیقی برخوردار شوند. اصلاحات قضایی در کشور نیز یکی دیگر از حوزه های مشکل ساز است که با درک دینی طالبان از قوانین شریعت از بین می رود. ظرفیت نظامی طالبان و تعداد ستیزه جویان آن نیز از نظر خلع سلاح، محدود سازی و روند ادغام مجدد یک مسئله بزرگ است که پیش شرط یک زندگی اجتماعی صلح آمیز در کشور است. دولت افغانستان باید برای حدود ۶۰۰۰۰ جنگجوی طالبان فرصت های شغلی جایگزین ایجاد کند و مهمتر از این دشواری، اگر طالبان این روند خلع سلاح و ادغام مجدد را بپذیرند مسئله بزرگی است.

 

در این زمینه، ظرفیت نیروهای امنیت ملی افغانستان برای انحصار استفاده مشروع از خشونت برای تضمین ثبات و صلح برای همه طرف ها در کشور کافی نیست. به ویژه در مناطق روستایی، مشروعیت و ظرفیت دولت موضوع مورد مناقشه است. در این شرایط کنترول شبه‌نظامیان طالبان در مناطق روستایی که حمایت مردم از دولت افغانستان در سطح کافی وجود ندارد، بسیار دشوار است. بنابراین، باید انتظار داشت که درگیری بین طرف های متخاصم مانند بقایای طالبان، نخبگان قدرت محلی و نیروهای دولتی در مناطق روستایی ادامه یابد.

در ۲۰ سال گذشته، طالبان بیشتر تلاش های جنگی خود را از طریق پول مواد مخدر که از طریق کشت خشخاش وارد می شود، تامین کرده اند. آنچه در مورد این توافقنامه صلح مشخص نیست این است که چگونه بر جنگ آمریکا علیه مواد مخدر در افغانستان تأثیر خواهد گذاشت.

و سپس مسئله پاکستان مطرح است. عمران خان نخست وزیر پاکستان از این توافقنامه صلح استقبال کرده است. با وجود این واکنش مثبت به این خبر، نقش طالبان و نفوذ آن در پاکستان موضوعی است که بحث داغی دارد. این که آیا طالبان پاکستان را ترک خواهد کرد یا اینکه پاکستان به حفظ منطقه امن برای طالبان، عمداً یا به دلیل ناتوانی دولت پاکستان ادامه خواهد داد، یک سوال کلیدی است که بر سر این توافقنامه صلح آویزان است.

حامیان طالبان این توافق را به عنوان یک پیروزی جشن گرفتند و خواست فوری آنها آزادی اعضای زندانی طالبان در زندان های افغانستان بود. سخنگوی طالبان گفته است که مبادله زندانیان یکی از معدود نکات مهم مذاکرات بوده است. اما حکومت افغانستان در این مورد محتاط است. از سوی دیگر، اگر این تلاش ناموفق باشد، آزادی زندانیان یک دستاورد بزرگ برای طالبان خواهد بود. بنابراین آزادی زندانیان در صورتی قابل قبول است که بخشی از یک فرآیند جامع آشتی برنامه ریزی شده باشد. به عنوان بخشی از عادی سازی و ادغام مجدد، باید یک انتخابات دموکراتیک در کشور برگزار شود که طالبان بتوانند در آن شرکت کنند. اگر در پایان این انتخابات، طالبان در آن انتخابات پیروز شود، جامعه جهانی باید آنها را به عنوان یک بازیگر قانونی به رسمیت بشناسد. این می تواند وضعیتی دراماتیک برای جامعه بین المللی ایجاد کند که در سال ۱۹۹۶ از به رسمیت شناختن این جنبش به عنوان یک دولت قانونی امتناع کردند.

 

حوادث پایانی مانند حمله در کابل که ۳۲ نفر را قتل عام و ده ها نفر را زخمی کرد در ۶ مارچ نشان داد که برقراری صلح و رفاه در کشور چالش برانگیز است. داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت. با این حال، طالبان تنها در ۱۳ حوت سال روان ۴۳ حمله علیه نیروهای امنیتی افغان انجام دادند. علاوه بر این، نیروهای آمریکایی یک حمله هوایی را به عنوان هشداری برای طالبان انجام دادند تا به شرایط صلح پایبند باشند. در ۶ مارچ، چند مقام دولتی اعلام کردند که اطلاعات مشخصی وجود دارد که طالبان قصدی برای حفظ روند صلح ندارند و این تنها یک حرکت تاکتیکی برای ایجاد یک فضای سیاسی و امنیتی مناسب در افغانستان برای درک اقتدار پس از خروج نیروهای ائتلاف بین‌المللی است.

در نهایت، در ماه مارچ ۲۰۲۰، اشرف غنی و عبدالله عبدالله، دو شخصیت سیاسی رقیب ادعا کردند که هر دو در انتخابات ریاست جمهوری سپتامبر پیروز شده اند. آنها متعاقباً دو کابینه متفاوت تشکیل دادند. این وضعیت دوگانگی بزرگی در اوضاع سیاسی کشور ایجاد کرد. این وضعیت هنوز حل نشده است و در نتیجه فضای منفی برای مذاکرات صلح ایجاد شده است.

 

با توجه به همه این نگرانی‌ها، مهم است که توافقنامه صلح اخیر بین آمریکا و طالبان را تنها اولین قدم برای ایجاد صلح پایدار در کشور بدانیم.

این توافق بین آمریکا و طالبان، دولت افغانستان و مردم افغانستان را نادیده می گیرد. در این اصطلاح ضمن مشروعیت بخشیدن به طالبان، با منزوی ساختن طالبان از میز مذاکره، دولت افغانستان را مشروعیت زدایی می کند. توافق بین آمریکا و طالبان به عنوان پیش شرط صلح در کشور تلقی می شود. از این حیث اولویت های مردم افغانستان و برداشت های آنان در پس زمینه باقی می ماند.

صلح واقعی در کشور باید بین دولت افغانستان و طالبان باشد. ایالات متحده آمریکا و سایر بازیگران بین‌المللی باید به عنوان میانجی یا تسهیل کننده عمل کنند و منافع اقتصادی، اجتماعی و قضایی را برای افغان ها تضمین کنند. نه تنها مردم افغانستان، بلکه منطقه و جامعه جهانی نیز به صلح واقعی نیاز دارند.

- این مقاله فقط دیدگاه نویسنده را نشان میدهد -

چالش های مدنی برای صلح در افغانستان

درک چالش های داخلی برای صلح یا حمایت از یک جنگ دامه دار!

مصطفی کمال، فعال مدنی و مدافع حقوق بشر

جنگ افغانستان وارد دوره حساسی شده است که در آن ایالات متحده به طور فعال به دنبال حل و فصل صلح با طالبان است و علیرغم این واقعیت، بدو
ن مشارکت کامل دولت افغانستان با طالبان در حال مذاکره است.

گزینه های آمریکا اکنون عبارتند از یافتن نوعی صلح، ترک کشور بدون هیچ گونه پیروزی یا امنیت، یا جنگ به طور نامحدود در کشوری که دولت مرکزی آن هیچ توانایی کوتاه مدت یا میان مدتی برای شکست دادن مخالفان خود ندارد، افغانستان بدون کمک های گسترده نظامی و غیر نظامی قادر به ایستادگی نیست.

صلح یک گزینه بسیار نامشخص است هیچ توصیف رسمی از شرایط صلحی که دولت اکنون به دنبال مذاکره برای آن است وجود ندارد، اما گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهد که ممکن است در حال بررسی برداشتن کامل حمایت نظامی خود ظرف یک تا دو سال پس از آتش‌بس باشد و گزارش‌های دیگر نشان می‌دهد که این کشور در حال بررسی کاهش ۵۰ درصدی پرسونل نظامی ایالات متحده است، حتی اگر برای صلح مذاکره‌ی در بین نباشد.

تا اواخر ماه آگست ۲۰۱۹، طالبان به رد هرگونه مذاکره رسمی صلح با دولت افغانستان و فعالیت نظامی و اعمال خشونت آمیز آن در حین مذاکره با ایالات متحده ادامه دادند. گروه‌های تروریستی مانند داعش-خراسان و همچنین انشعاب‌های فراوان در دولت و ساختار سیاسی افغانستان به این تهدید می‌افزایند. طالبان به آتش بس های پیشنهادی توسط دولت هیچ توجه و علاقمندی نشان ندادند و هیچ تمایل آشکاری برای پذیرش صلح پایدار با هر شرایطی جز خود نشان نداده است. ممکن است طالبان مذاکرات صلح را ابزاری برای مذاکره در مورد خروج ایالات متحده و سایر نیروهای متحد و مقدمه ای برای صلحی بدانند که می توانند از آن برای به دست آوردن کنترول افغانستان استفاده کنند.

در عین حال، گزینه های دیگر بهتر نیستند منظور آنها فروپاشی تقریباً قطعی دولت افغانستان است، یا ادامه جنگ به طور نامحدود بدون هیچ چارچوب زمانی مشخص برای پیروزی و یا ظهور یک دولت که بتوانند به تنهایی بجنگد یا به عنوان یک دولت مدنی مؤثر عمل کند.

بیشتر تحلیل این سه گزینه بر شرایط احتمالی صلح، پیشرفت فوری در جنگ و یا انتخابات آینده افغانستان و مشکلات سیاسی فوری افغانستان متمرکز شده است. این‌ها همه موضوعات مهمی هستند، اما به مشکلات اساسی در نیروهای امنیتی افغانستان که توانایی های نظامی آن را برای مدت نامعلومی در آینده محدود می کند، یا به مقیاس مشکلات مدنی در افغانستان که باعث حکومت ناموفق افغانستان شده و آن را معادل یک کشور شکست خورده ساخته و آینده آن را در اجرای واقعی هرگونه صلح یا تلاش برای ادامه جنگ شکل خواهد داد.

بسیاری روندهای کنونی جنگ و میزان کنترول و نفوذ دولت افغانستان یا طالبان بر کشور بستگی دارد. اگر مذاکرات صلح منجر به خروج نیروهای ایالات متحده و حمایت قاطع شود، یا اگر ایالات متحده کاهش عمده نیروها را انجام دهد، تا چه حد نیروهای دولتی افغانستان می توانند به تنهایی بایستند.

با این حال، آنها به برخی از کل نیروی انسانی ارتش ایالات متحده وابسته نیستند. آنها به افزایش گسترده پشتیبانی هوایی جنگی ایالات متحده از سربازان افغان وابسته هستند - بخش عمده ای از آن ناشی از حمله از راه دور و سیستم های داعش و تحقیق است. در مورد حمایت مستقیم جنگ زمینی ایالات متحده از واحدهای زبده ارتش و پلیس افغانستان، و در مورد تغییرات در قطار و تلاش های کمکی که اکنون تا سطح واحد جنگی افغانستان یا کانک عمل می کند. این حمایت ایالات متحده است که برای بقای نیروهای افغان و دولت افغانستان - در صورت عدم دستیابی به صلح یا موفقیت آمیز بودن آن و اجرای صلح در صورت به چالش کشیده شدن توسط طالبان، حیاتی است.

جنگ و تهدید طالبان تنها نیمی از مشکلات افغانستان است. نیمه دوم شامل شکست عظیم آن در حکومت داری، در توسعه اقتصادی و اجتماعی، در مقابله با جمعیت به سرعت در حال رشد آن و در مواجهه با این واقعیت است که تا حد زیادی به یک «اقتصاد مواد مخدر» تبدیل شده است.