بلوچستان و کشته شدن ملا اختر منصور

نویسنده: محمد اکبر نوتزی

برگردان: مسعود مومن

منبع: دیپلومات

در جولای 2015، نهادهای استخباراتی و کشفی افغانستان گزارش دادند که ملا محمد عمر رهبر طالبان دو سال قبل در گذشته است. پس از انتشار این خبر، گروه طالبان ملا اختر منصور را به عنوان رهبر جدید خویش انتخاب کردند. این انتخاب شکاف را در میان طالبان افغان ایجاد کرد. با این حال در ماه های اخیر شایعات نشر شد که گویا ملا منصور در منطقه گوچلک 25 کیلومتر دور تر از شهر کویته پاکستان در یک نبرد با رقبای محلی خود به ضرب تفنگ کشته شده است، جائیکه تقریباً نیم میلیون مهاجر افغانستان در آنجا سکونت دارند. سپس طالبان تلاش کردند که این شایعات را با نشر پیام صوتی مبنی بر اینکه ملا منصور کشته نشده است رد کنند.

در ماه می رهبر طالبان در حال سفر از شهر مرزی تفتان ایران در منطقه بلوچستان بود. این شهر 600 کیلومتر از کویته پاکستان فاصله دارد. فردی که در این سفر با وی همراه بود به دیپلومات گفت:" زمانی که ما از او خواستیم که یک سیت موتر بس را به خود اختصاص دهد، او این درخواست ما را رد کرد. در عوض خواست که یک موتر را از ما به کرایه بگیرد و در این هنگام ما از محمد اعظم تقاضا کردیم که او را  به شهر کویته برساند. در آن هنگام ما نمی دانستیم که او امیر طالبان است؛ ما فکر کردیم که او یک پشتون محلی است که از ایران دیدن کرده و دوباره به پاکستان به خانه اش بر می گردد."

ملا منصور زمانی که بسوی کویته در حرکت بود، موتر حامل وی هدف طیاره بی سرنشین امریکایی ها قرار گرفت. او وراننده اش در ناحیه نوشکی بلوچستان کشته شدند. در اول مقامات محلی گفتند که موتر حامل وی مواد انفجاری را انتقال میداد که نا گهان آتش گرفت. اما افراد محلی می گویند که آنها یک طیاره کوچک را دیدن که با ارتفاع پائین بالای موتر او در حال پرواز بود.

برخی از ناظران می گویند که هدف قرار دادن ملا منصور بدون منابع استخباراتی ممکن نبود. آنها به روابط امریکا و پاکستان اشاره می کنند و نتیجه می گیرند که در این قضیه پاکستان کاملاً همدست بوده باشد؟

با این حال مقامات حکومتی شدیداً این چنین ادعای را رد می کنند. سرفراز بگتی، وزیر بلوچستان چنین حمله ی را محکوم کرد و گفت که این یک حمله به قلمرو پاکستان است.

جان کیری وزیر خارجه امریکا از مایانمار صحبت می کرد گفت:" ملا منصور یک تهدید خطرناک به شهروندان امریکایی در افغانستان، به افغانها، نیروهای امنیتی و اعضای ائتلاف حمایت قاطع بود."

او گفت که حمله طیاره بی سرنشین بالای ملا منصور" یک پیام واضیح به جهان فرستاد که ما در کنار همکاران افغان خود ایستاده خواهیم شد."

جان کیری گفت که صلح آنچه است که ما میخواهیم. منصور یک تهدید جدی در برابر تلاش های ما بود. او هم چنان در مخالفت با گفتگوهای صلح و پروسه مصالحه قرار داشت. این زمان برای افغان هاست تا به جنگ خاتمه دهند و یک آغاز باهمی واقعی را در آینده بسازند.

وزیر خارجه امریکا گفت که من از نواز شریف صدر اعظم پاکستان درباره حمله هوایی خبر داده بودم، هرچند که زمانش را نگفته بودم که چی وقت انجام خواهد شد.

چودری نصار علی خان وزیر داخله پاکستان طی یک نشست خبری در اسلام آباد، این حمله امریکایی را" کاملاً غیر قانونی، نا پذیرفتنی و علیه قلمرو و اراضی پاکستان خواند." او امریکا را متهم به کارشکنی در گفتگوهای صلح با طالبان افغان کرد.

با این وصف برادر محمد اعظم راننده موتر حامل ملا منصور به دیپلومات گفت: " برادر من نمی دانست که او رهبر طالبان افغان است و این مسوولیت حکومت است که او را شناسایی می کرد. وظیفه او فقط انتقال یک مسافر به مقصدش بود." برادر وی به حکومت استنیاف خواهی کرد تا برای برادر مرحوم او جبران خساره شود، کسی که از او چهار طفل باقی مانده است.

در همین حال زاهد حسین ژورنالیست مطرح پاکستانی در روزنامه دون پاکستان می نویسد که کشته شدن ملا اختر منصور سیگنال های تهاجمی از  پالیسی امریکا را نمایان می سازد، قسمیکه امیدهای آوردن طالبان افغان به میزگفتگو کم رنگ شده است. مرگ رهبر طالبان یک پیچش تازه ی را به گندیده شدن بحران افغانستان می افزاید. این حمله در داخل قلمرو پاکستان طراحی خوب و وضعیت را وخیم تر می سازد؛ آسیب پذیری پاکستان را در توازن اتحاد با امریکا آشکار می سازد.

جنرال راحیل شریف رئیس ستاد ارتش پاکستان با دیوید هیل سفیر امریکا در جریان یک نشست در مرکز فرماندهی ناتو در شهر راولپندی پاکستان نگرانی شدیدش را مبنی بر حمله طیاره بی سرنشین امریکایی به خاک پاکستان اظهار کرد و گفت که چنین اقدامات نقض قلمرو در روابط میان دو کشور زیان آور است. این کار مخالف پروسه صلح برای ثبات منطقه به حساب می آید.

تغییر دراماتیک در پالیسی

میخایل کوگلمن کارشناس جنوب آسیا در مرکز ویدرو ویلسون مستقر در شهر واشنگتن به دیپلومات گفت که حمله هوایی بالای منصور نشان دهنده از یک تغییر دراماتیک پالیسی واشنگتن است. در واقعیت امر اشاره به این موضوع دارد که ایالات متحده امریکا با پاکستان خیلی حوصله کرده است و حالا تصمیم گرفته است که خود دست به اقدام بزند. با هدف قرار دادن منصور، واشنگتن یک پیام واضیح را به پاکستان فرستاد: اگر تو علیه جنگجویان طالب در خاک خود اقدام نمی کنی که بی ثباتی افغانستان و تهدیدی علیه نیروهای امریکایی را در پی دارد، پس خود ما اقدام خواهیم کرد. " در آینده نیز چنین اتفاقات دور از انتظار نیست. این مساله می تواند آغازگر حملات بیشتر هوایی امریکا علیه رهبران جنگجویان طالب در خاک پاکستان باشد، شورای کویته باشد و یا هم شبکه حقانی. بناً امید است پاکستان این پیام را گرفته باشد و اقدام بیشتر را روی دست گیرد."

شهزاد بلوچ، خبرنگار آزاد در شهر کویته پاکستان به دیپلومات گفت که این یک پیام واضیح از سوی امریکا است که آنها هدف خود را در خاک پاکستان نشانه خواهد گرفت؛ اگر رضایت پاکستان باشد یا نباشد.

" بلوچلستان یک ولایت بزرگ بلوچ نشین در پاکستان است که خلاف افراط گرایی است، اما برخی از نواحی آن مرز مشترک با افغانستان دارد و در ساحات غیر قانونی قبایل پاکستان در حال حاضر عملیات علیه افراط گرایی جریان دارد. بنابراین حرکت رهبران طالبان از قلمرو بلوچستان نمی تواند غیر محتمل باشد. برخی گزارش های نیز از فعالیت جنگجویان در ساحات شمال شرقی در حوزه پشتون نشین بلوچستان منشر شده است."

او افزود:" این نخستین حمله طیاره بدون سرنشین امریکا در منطقه بلوچستان است و به نظر می رسد که چنین حملات بیشتر شود. من شدیداً تکان خورده بودم،  پس از آنکه دیدم جسد ملا منصور به شفاخانه کویته آورده شد و هیچ گونه تحقیقی از سوی پاکستان صورت نگرفت. باید کالبد شکافی و هویت آن تائید می شد."

ارتباط ایران؟

روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داد که ملا منصور توسط نهادهای جاسوسی امریکا هنگام بازدید او از خانواده اش در ایران اسیر گردیده بود. این گزارش هم چنان می افزاید که طیارات هوایی هیچ عملیاتی را در مرز ایران- پاکستان انجام نداده است، اما این ارتباطات به دیگر نهادهای جاسوسی اجازه داد که او را دستگیر سازد.

ملا منصور همیشه در حال پرواز بود و براساس گزارش ها او از میدان های هوایی پاکستان جهت بازدید از خارج برای 9 سال گذشته استفاده می کرد. پاسپروت پاکستانی و تذکره هویت کمپیوتری پاکستانی در نزدیکی جسد او پیدا شده بود. براساس برخی گزارش ها، منصور به ایران دو مرتبه از طریق مرز تفتان سفر کرده بود. اما ایران این موضوع را رد که گویا منصور از خاک جمهوری اسلامی قبل از هدف طیاره بی سرنشین به خاک پاکستان وارد شده باشد.

با این حال ناظران مبنی بر اینکه چرا منصور در ایران بوده است، سه دلیل اصلی را بازگو می کنند:

اول اینکه، از آغاز 2015، گروه داعش جای پاه در افغانستان بخصوص در شهرهای مرزی با ایران پیدا کرد. در آنجاها طالبان افغان علیه داعش در جنگ بودند. در این گونه فضا تهران ممکن ملا منصور را به ایران دعوت کرده باشد.

دوم اینکه، گفته می شود ملا منصور به ایران به هدف ملاقات با اسلام گراهای سنی بلوچ، کسانی که در نبرد علیه شیعه های ایران برای ده ها قرار دارد، رفته باشد.

سوم اینکه، برخی ناظران می گویند که ممکن ملا منصور به هدف ملاقات مهاجران افغان که در مناطق شرقی ایران، مثل مشهد و زاهدان سکونت دارند، رفته باشد.

از سوی هم برخی گزارش ادعا می کنند که ملا منصور با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در نوامبر سال گذشته در کشور ایران یک نشست مخفی داشته است. این مساله خشم مقامات امریکایی را در پی داشت. براساس گفته های شهزاد بلوچ، به هر قیمت که باشد یک بحران بزرگ در آینده نزیک در منطقه بلوچلستان اتفاق می افتد و ممکن چندین کشور جاسوسان خودشان را در آنجا داشته باشند.

پاکستان و ایران دارای تنش ها و رقابت های شدید سنتی در افغانستان می باشند. در سال 1990 ایران و پاکستان در جنگ های نیابتی افغانستان دخیل بودند. در سال 1996 زمانی که طالبان در افغانستان به اقتدار رسیدند، در این هنگام روابط ایران با حکومت روبزوال گذاشته شد. در 1998 پس از کشته شدن 10 شهروند ایرانی توسط طالبان در شهر مزار شرایف، این روابط به وخامت گراید.

طالبان سازی بلوچستان

بلوچستان 43 درصد اراضی پاکستان را تشکیل میدهد. این منطقه در چنگ حملات خشونت آمیز باقی مانده است: افزون بر شورشیان بلوچستان، گروهای مذهبی افراطی نیز در این ولایت فعالیت دارند. پس از تهاجم شوروی در سال 1979 به افغانستان، گروه مجاهدین افغان نیز گزارش شده است که در بلوچستان، خیبر پشتون خواه و مناطق قبایلی پاکستان آموزش دیده اند. تمام این مناطق در مرز افغانستان واقع گرددیده است. پس از حمله ورود امریکا به افغانستان، طالبان افغان به این مناطق برگشتند. قسمیکه بلوچستان در دهن افغانستان واقع شده است و میزبان بسیاری از مهاجران افغان است که در میان آنها اعضای طالبان نیز شامل می باشد.

امریکا نیز بارها پاکستان را متهم به دادن پناه گاه های امن به طالبان بخصوص به رهبران ارشد آنان در کویته کرده است. با این حال پاکستان این کار را رد کرده است.  در اوایل 2009 روزنامه نیویارک تایمز گزارش را منتشر کرده بود که براساس آن اداری بارک اوباما در نظر دارد حملات طیاره های بی سرنشین را به منظور پاکستان سازی شبکه طالبان در منطقه بلوچستان گسترش دهد. یک تحلیلگر کویته خواست نامش گرفته نشود، به دیپلومات گفت :" بلی من طالبان سازی را یک خطر جدی در آینده بلوچستان می بینم، قسیمکه طالبان در کویته شبکه خود را گسترش دادند."

این تحلیلگر افزود که طالبان سازی از لحاظ ایدیولوژیکی و قلمرو در بلوچستان تقویت و بلوچ های محلی نیز با آنها یکجا  می شوند. با این حال پاکستان در یک شرایط دشوار بسر می برد.

هویت پاکستانی

در بلوچستان، ملی گراهای بلوچ ادعا می کنند که بیشتر از 80 درصد مهاجران افغانستان دارای کارت هویت پاکستانی اند و شهروند پاکستان شده اند. ملا منصور خود نیز دارای کارت هویت و پاسپورت پاکستانی بود.

کیا قادر بلوچ، خبرنگار پاکستانی مستقر در اسلام آباد کسی که رویدادهای بلوچستان را پوشش میدهد به دیپلومات گفت:" من باور دارم که مرگ ملا منصور تنها یک سوال را درباره موقف پاکستان در جنگ علیه تروریزم مطرح نمی سازد، بلکه هم چنین سوظن ها را نسبت به حضور بیشتر رهبران طالبان در این منطقه در پی دارد." بنابراین امریکا و متحدانش ممکن آنها را هدف قرار دهند. ما می توانیم بگویم که این نخستین حمله امریکا در بلوچستان است و نه آخرین آن."